Spór dotyczył kilku trójwymiarowych znaków towarowych UE przedstawiających formę kostki Rubika. Prawa te zostały zarejestrowane w latach 2008–2012, jednak Verdes Innovations SA – konkurent działający na rynku łamigłówek – wystąpił o ich unieważnienie. Argument opierał się na art. 7 ust. 1 lit. e) (ii) rozporządzenia 2017/1001, który wyłącza z rejestracji oznaczenia, jeżeli ich istotne cechy wynikają wyłącznie z funkcji technicznej produktu. W ocenie wnioskodawcy kształt sześcianu oraz widoczna siatka linii dzielących go na mniejsze kwadraty mają bezpośredni związek z mechanizmem działania kostki – umożliwiają obrót wokół osi oraz niezależne przesuwanie rzędów i kolumn.Sąd UE przyznał rację tej argumentacji. Podkreślił, że celem prawa znaków towarowych jest ochrona oznaczeń pozwalających odróżniać towary jednego przedsiębiorstwa od innych, a nie ochrona rozwiązań technicznych, które powinny być objęte czasowo ograniczoną ochroną patentową lub wzorami przemysłowymi.
Orzeczenie wpisuje się w ugruntowaną linię orzeczniczą, w tym w szczególności w wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE w sprawie Simba Toys v. EUIPO (C-30/15 P). W tamtej sprawie TSUE stwierdził, że przy ocenie trójwymiarowych znaków towarowych należy uwzględniać nie tylko widoczne cechy, ale też elementy techniczne, które mogą być niewidoczne, lecz determinują formę produktu.Co istotne, Sąd UE odrzucił stanowisko EUIPO, według którego różnice kolorystyczne ścianek kostki stanowiły istotny element oznaczenia. Zauważył, że w przedstawieniach znaków w zgłoszeniach brak było jednoznacznego odwzorowania tych różnic. Jednak nawet bez tej cechy pozostałe elementy – kształt sześcianu i siatka podziałów – wystarczyły, aby uznać je za funkcjonalne i wyłączyć z ochrony.W uzasadnieniu sąd wyraźnie podkreślił, że przyznanie bezterminowej ochrony na elementy techniczne w ramach prawa znaków towarowych prowadziłoby do obejścia przepisów dotyczących patentów i wzorów, które przewidują czasowe ograniczenia monopolu.
Dla Spin Master, który w 2021 roku kupił prawa do kostki Rubika za 50 mln dolarów, wyrok stanowi istotny cios. Utrata ochrony kształtu jako znaku towarowego w Unii Europejskiej oznacza, że na rynku mogą pojawić się produkty o niemal identycznym wyglądzie, co utrudni obronę pozycji konkurencyjnej. Choć pewien zakres ochrony mogą zapewnić prawa autorskie lub ochrona wzornicza, są one znacznie słabsze i czasowo ograniczone.Wyrok ma też wymiar ogólnobranżowy. Dla producentów zabawek i dóbr konsumpcyjnych, których produkty zyskały ikoniczny status, płynie z niego jasne przesłanie: funkcjonalność przeważa nad rozpoznawalnością w oczach unijnego prawa znaków towarowych. Nawet najsłynniejszy produkt nie zyska bezterminowej ochrony, jeśli jego forma jest nierozerwalnie związana z jego działaniem.
Orzeczenie jest cenną wskazówką dla prawników i rzeczników patentowych. Po pierwsze, rejestrując znak 3D, trzeba szczegółowo przemyśleć sposób jego przedstawienia, wyraźnie oddzielając elementy estetyczne od funkcjonalnych. Po drugie, znak towarowy nie może być traktowany jako narzędzie do uzyskania ochrony technicznych cech produktu bez ograniczeń czasowych – prawo wyraźnie sprzeciwia się takiej praktyce. Po trzecie, przy due diligence w transakcjach obejmujących prawa IP należy ocenić trwałość istniejących rejestracji, aby uniknąć inwestowania w prawa łatwe do podważenia.Dla Spin Master spór zapewne się nie zakończy – możliwe jest odwołanie do Trybunału Sprawiedliwości UE, być może z próbą wykazania, że warianty kolorystyczne kostki stanowią odrębny, odróżniający element. Jednak niezależnie od wyniku, ten wyrok już teraz wyznacza jasny kierunek: kształty wynikające z funkcji technicznej nie będą w Unii Europejskiej chronione jako znaki towarowe.
Wypełnij formularz, a my odezwiemy się do Ciebie w ciągu najbliższych … z wstępną wyceną.
